Is dit een nieuwe regeling?
Michel Maus, hoogleraar fiscaal recht aan de Vrije Universiteit Brussel: “Neen, toch niet compleet nieuw. Al in de jaren tachtig zocht de federale overheid een manier om kunst in ons land te houden. Mensen die toen exceptionele kunst erfden en daar zware erfbelasting moesten op betalen, konden vaak niet anders dan die kunststukken op de markt aanbieden, omdat ze te weinig cash hadden of erfden. Vaak werden die kunststukken dan door buitenlandse investeerders of musea gekocht en waren we die topstukken kwijt. Daarom maakte de overheid het in 1985 mogelijk dat erfgenamen hun erfbelasting met het kunststuk zelf betaalden. Met de voortschrijdende federalisering kwam ook de regeling rond erfbelasting naar Vlaanderen. Nu dus voert Vlaanderen iets extra toe aan dat betaalsysteem met kunstwerken: de stukken tellen voor twintig procent extra mee. Dat is wel nieuw.”
20 procent extra krijgen bovenop de waarde, is dat wel eerlijk?
Michel Maus: “Dat wordt inderdaad een moeilijke discussie. Kunstliefhebbers zullen zeggen: formidabel dat die kunst bij ons blijft. Zij zullen ook een return on investement aanvoeren: een tentoonstelling met die kunstwerken zal geld opbrengen. Anderzijds zullen er stemmen opgaan die klagen dat het een oneerlijke regeling is, dat alleen rijken dure kunst erven en nu ook nog een extra voordeel krijgen. Het zal aan de politici zijn om die 20 procent extra-beslissing goed uit te leggen.”
De regeling is opgesteld om kunst in Vlaanderen te houden. Gaat er eigenlijk veel kunst naar het buitenland?
Peter Bernaerts van Bernaerts Kunstveilingen in Antwerpen: “Er gaat inderdaad veel van onze kunst naar het buitenland. Moeilijk er cijfers op te plakken maar Vlaamse kunst is inderdaad nog steeds gegeerd van New York tot Parijs over Londen. Wij zien vooral in onze online-verkoop de buitenlandse interesse. Wij juichen het nieuwe initiatief van de Vlaamse overheid zeker toe. Ik vermoed dat bepaalde stichtingen hier voor gelobbyd hebben. In het buitenland zijn stichtingen al langer de motor achter het behoud van kunst in eigen land. Wij zijn pas recenter op die kar gesprongen. Deze nieuwe 20 procent-regel kan helpen kunst hier te houden.”
Wordt er nu al veel gebruikgemaakt van de al bestaande regeling om met kunst de erfbelasting te betalen?
Vlaams volksvertegenwoordiger & Deelstaatsenator Cathy Coudyser (N-VA), de hoofdindiener van conceptnota waarop deze nieuwe regelgeving is gebaseerd: “ In de periode tussen 11 juli 2005 en 1 januari 2015 werden door de federale overheid slechts twee aanvragen tot inbetalinggeving ontvangen voor in Vlaanderen verschuldigde successierechten, waarvan één onontvankelijk werd verklaard en één werd aanvaard (de prestigieuze collectie precolumbiaanse kunst van Dora en Paul Janssen). Sinds 1 januari 2015 staat de Vlaamse overheid zelf in voor de inning van de erfbelasting. De Vlaamse belastingdienst (VLABEL) ontving sindsdien twee aanvragen tot inbetalinggeving van de erfbelasting door kunstwerken. Eén aanvraag was onontvankelijk. De andere aanvraag was ontvankelijk maar de kunstwerken voldeden niet aan de kwalitatieve criteria. Dat antwoord kreeg ik op mijn vraag in 2019. Uit recente navraag blijkt dat er in 2020 en 2021 geen nieuwe aanvragen meer werden ingediend.”
Dat is weinig. Zal het beteren met de nieuwe regeling?
Cathy Coudyser: “De nieuwe regeling legt niet alleen 20 procent extra bovenop de geschatte prijs. In de nieuwe regeling kan een kunstverzamelaar nog bij leven de zaken regelen. Hij kan met de Topstukkenraad afspreken welke stukken hij zou inbrengen voor de betaling van de erfbelasting. Zo vermijd je later ruzie tussen de erfgenamen.” Olivier Van Raemdonck, woordvoerder van Vlaams cultuurminister Jan Jambon: “In het nieuwe decreet wordt de kunst die kan worden aangeboden om de erfbelasting te betalen ook verruimd: archeologische vondsten, juwelen, manuscripten en wetenschappelijke objecten kunnen nu meetellen.”
De Topstukkenraad geeft bindend advies over welke stukken in rekening mogen worden gebracht voor de betaling van de erfenis. En zij plakt er ook de prijs op. Wie zit in die Topstukkenraad? De raad bestaat uit negen mensen en wordt voorgezeten door topondernemer Thomas Leysen (oa Umicore en Mediahuis dat oa Het Nieuwsblad uitgeeft). Kunstexperte Sabine Taevernier is ondervoorzitter. Verder nog VUB-kunstprofessor Werner Adriaenssens, voormalig directeur van het Rubenshuis Ben Van Beneden, restauratiedeskundige Anne van Grevenstein-Kruse en boekenconservator Lieve Watteeuw.
